AS  BODEGAS DOS “MONTAÑESES”

O viño foi ata fai pouco un
complemento diario nas comidas das xentes tanto no rural, como nas vilas e
cidades. Para a xente do campo, que realizaba grandes esforzos físicos no seu
traballo diario, o viño era unha fonte de calorías necesaria. Pode ser esta a
razón, entre outras, de que os veciños “da montaña”, os monxes dos mosteiros e
outros que tiñan posibilidade, tivesen en propiedade ou en arrendo unhas viñas
e tamén unhas bodegas para facer e conservar o viño ó longo do ano.

Lugares onde “os montañeses”
tiñan a viña e a bodega, hoxe esborralladas, eran moitos: Pousada, Tallón,
Albín… tiñan 2-3 metros de fachada por 4-6 de fondo, pequenas  bodegas e pequenas viñas, que viñan a
traballar de cando en vez. Cando a vendima viñan en carros, collían grandes borracheiras
e andaban dando tombos… supoño que parte deles…

O “Rúa” de Ramiras, o “Lebres” de
Carballal, o Sr. Jocito de Carballal, o Eloy, os “Requetés” de Valdaríz, O
“Albañil” de Carballal, O Nabor e o Máximo da Bouza, os “Pitoxos” na casa
grande de Pousada, o “tío Caballero” de Cartelle, que tiña casa e bodega en
Albín, o Sr. Xosé “O Carallás”.

Máis onde se daba máis esta
situación era no val da Cuqueira. Fálase de que había alí 112 bodegas, outros
fan unha rebaixa a 80, case todas moi pequenas, as dúas máis grandes eran as da
familia dos “Campantes”. Unha parte delas perdéronse o facer a  carretera, e a maioría están esborralladas.
Como dixemos para a parroquia de Macendo, aquí tamén había moitas pequenas
viñas e bodegas “dos montañeses”, do Carballal, Seara, Sanguñedo, Vilar de
Vacas, Vagullo, Cartelle, Valdaríz, Bouza, e tamén moitas dos das Bouzas e
Prado. Na Cuqueira había  tamén algunhas
vivendas.

A  VENDIMA NA CUQUEIRA

Vendimiar vendimiadores, na vendima do meu pai

O viño vai na cabaza e o pan na cestiña vai

CANTIGA POPULAR.

O longo do ano os donos ían a
facer as faenas da viña: poda, rodriga, cava, renda, sulfata e levando a volta  viño para a casa. Máis as maiores lembranzas
da Cuqueira veñen sempre polas  vendimas.

Ir a elas era unha romaría. Viñan
os “montañeses”  cas familias enteiras
cos nenos percorrendo os camiños cos burros e carros cargados de palla, pasaban
entre outros camiños polas Bouzas, ían polo camiño que pasa o pe do regato, a
esquerda deste, que chega ata a Cuqueira, facendo moito barullo, traían música:
acordeóns, gaitas, ía tamén o sardiñeiro. Os rapaces das Bouzas ían a ver o
espectáculo e barullo que facía toda esta xente o pasar.

Estas duraban  5 ou 6 
días, inda que podían durar ata 20. Era unha gran festa, tamén se facía
algunha pequena festa no inverno, cando a había en Prado, tocábanse acordeóns,
comíase noces con viño e outras cousas.

Na Cuqueira facíase a vendima sen
presas, moito non se podía facer si se pasaba boa noite sen durmir.
Cantábase  e botábanse aturuxos a vez que
se cortaban as uvas, pois esta era tomada máis que nada por unha festa. Algúns
tiñan pouco máis que unha silveira, pero pasaban días alí pola diversión, ata
algunhas mulleres estreaban alí vestido novo.

O chegar a noite aproveitábase
para facer cántigas e bailes nas bodegas, -as grandes dos “Campantes”- gastábanse
bromas, como era que nun cesto de uvas meteran ó mesmo tempo, calcando, o pé
dereito un mozo e o pé esquerdo unha moza, que daba lugar a moitas risas.

Tanta xente non tiña onde durmir,
polo que se aproveitaba a parte alta das bodegas e tamén os fallados, os que
podían colocaban no chan unhas vides e enriba palla. Pero era moita xente e os
sitios non chegaban. Homes e mulleres durmían vestidos e apretuxados, armándose
un grande alboroto e “outras moitas cousas”. A mañá había que volver a vendima,
de lavarse, posiblemente non houbera tempo nin ganas.

A NOVELA DE OTERO PEDRAYO AMBIENTADA NA CUQUEIRA

O gran escritor,  historiador e xeógrafo ourensán D. Ramón Otero
Pedrayo, debeu de pasar algúns días nos pobos da comarca, e posiblemente no
tempo da vendima. Escribe sobre a alta torre da igrexa de Macendo, de Souto do
Río, do Pazo e Casa Grande da Cuqueira.

 A novela “La vocación de Adrián Silva”  trata de un seminarista, o que o seu tío
manda para administrar os bens que ten unha marquesa propietaria de viñas e montes
na Cuqueira. Adrián Silva está alí os días das vendimas… esta é a ocasión que
aproveita D. Ramón para contarnos como eran as xentes e os traballos dos
campesiños. Tamén no xornal “La Noche” de Santiago, dedícalle un interesante
artigo A Cuqueira.

Otero Pedrayo, Ramón: “La
vocación de Adrián Silva”. Atalaya de Galicia, ambientada en La Cuqueira con
tema de mediados del siglo XIX, publicada en La Coruña, año 1949.

Aparece comentada en tres
ocasións no xornal “La Noche” de Santiago

14-7-47: artigo de Otero Pedrayo:
Parladoiro. “A Cuqueira”

12-5-50: artigo de Salvador de
Lorenzana, con un amplo comentario-

1-12-56: Arte y Letras: dos
novelas de Otero Pedrayo: “Adolescencia” y “La vocación de Adrián Silva”, tamén
con amplo comentario.

Escolma da
novela “La Vocación de Adrián Silva”

Patio do Pazo da Cuqueira:
lembranza dos antigos patios das casas, ca parra e as portas das bodegas.

Páx. 164.- Entró en un patio cubierto por la parra más suntuosa y
opulenta…  sustentada por una sola cepa,
antiquísima en su poderoso torso viejísimo… Llenaba el patio la fragancia de la
tierra seca de la bodega cuyas puertas acuarteladas se abrían bajo una solana
de balaustres.